فرد مبتلا به اختلال وسواس جبری برای کاهش اضطراب خود دست به انجام عملی می زند که اضطراب او را کاهش دهد؛ غافل از اینکه خود می تواند به شدت اختلال دامن بزند.

سرویس اجتماعی افکارنیوز -

 اختلال وسواسی جبری نوعی اختلال اضطرابی مزمن است که با اشتغال ذهنی مفرط در مورد نظم و ترتیب و امور جزیی و همچنین کمال طلبی همراه است، تا حدی که به از دست دادن انعطاف پذیری، صراحت و کارایی می انجامد.

در این اختلال، افکار وسواس گونه و اضطراب آور با وسواس های عملی همراه می شود.

این وسواس های عملی کارهایی وسواس گونه هستند که شخص برای کوشش در راه کاهش وسواس های فکری خود انجام می دهد.

این کردارها، تکراری و کلیشه ای و تا اندازه ای غیرارادی هستند؛ وسواس شامل احساس، اندیشه یا تصویر ذهنی مزاحم است و اجبار شامل رفتاری آگاهانه و عود کننده است.

ریشه بیماری وسواس، اضطراب است و بیماری به دو شکل فکری و عملی بروز می کند. چنانچه بیمار در برابر انجام عمل وسواسی مقاومت کند، اضطرابش بیشتر می شود.

گاهی اوقات کودکان هم دچار وسواس می شوند که معمولا نشانه های آن رفتارهای پرخاشگرانه، تکرار کلمات و یا لجبازی با اطرافیان است.

فرد مبتلا به اختلال وسواس جبری برای کاهش اضطراب خود که ناشی از فکر مزاحم است، دست به انجام عملی می زند که اضطراب او را کاهش دهد؛ غافل از اینکه خود می تواند به شدت اختلال دامن بزند.

روانکاوان نیز وسواس را نوعی غریزه واخورده و ناخودآگاه معرفی می کنند و آن را حالتی می دانند که در آن، فکر، میل یا عقیده ای خاص که اغلب وهم آمیز و اشتباه است آدمی را در بند خود می گیرد، آنچنان که حتی اختیار و اراده را از او سلب کرده و بیمار را وامی دارد که حتی رفتاری را بر خلاف میل و خواسته اش انجام دهد و بیمار هر چند به بیهودگی کار یا افکار خود آگاه است اما نمی تواند از قید آن رهایی یابد.

تحقیقات نشان می دهد بین یک تا سه درصد جامعه ممکن است به این اختلال مبتلا باشند که در پسران زودتر از دختران شروع می شود.

شستن مکرر دست ها، ۵ بار قفل کردن درهای منزل پیش از خروج، یا تا ۷ شمردن پیش از ورود به یک اتاق از جمله این عادت ها است.

نقطه شروع این اختلال اضطراب ناتوان کننده در بزرگسالی و حدود سن ۲۱ سالگی است و می تواند به کودکان ۱۰ سال به بالا صدمات جبران ناپذیری وارد کند.

به طور کلی، بین بروز نشانه های بیماری تا اقدام بیمار به درمان، فاصله زمانی زیادی به وجود می آید. این امر از یک سو ناشی از احساس شرمساری بیمار از اقدام به چنین رفتارهایی است و از سوی دیگر ریشه در این باور غلط دارد که نمی توان کار زیادی برای درمان این اختلال انجام داد و در حقیقت اقدام به درمان بی فایده است.

کیفیت زندگی مبتلایان به این اختلال با توجه به احساس شرمساری بیمار از ابتلایش به این بیماری، پریشانی و آشفتگی بسیار و مدت زمانی که صرف انجام این رفتارهای جبری می کند بسیار متفاوت و متناقض است.

از کجا می توانید بفهمید که خود یا شریک زندگیتان به اختلال وسواسی جبری مبتلا شده؟
به طور کلی این اختلال اضطرابی یک اختلال دوبعدی است که عبارت است از:
۱- وسواس: افکار، اندیشه ها یا رفتارهای بر انگیزشی غیر ارادی که می تواند حواس شخص را پرت کرده یا برای او مزاحمت های فراوانی ایجاد کند.

حالاتی که به هیچ عنوان از بین نمی روند. صرف کردن زمان بسیار زیاد برای گردگیری و از بین بردن آلودگی روی سطوح؛ ترس یا نگرانی از رویا رویی با افرادی که احتمال می رود زندگی فرد را به خطر بیندازند؛ یا نیاز وافر به برقراری نظم و ترتیب از این جمله هستند.

برخی از مبتلایان به این اختلال، با پناه بردن به مسایل مذهبی یا دیدن فیلم های خشونت بار سعی می کنند از زیر بار این فشار خلاص بشوند.در نهایت همین ملجاها برایشان دردسرساز یا نفرت انگیز می شوند، اما نمی توانند خودشان را از شر آنها نجات بدهند.

۲- اجبار: رفتارها یا تشریفاتی که فرد احساس می کند باید بارها و بارها تکرارشان کند. برای نمونه، شستن یا ضدعفونی کردن بیش از اندازه دست ها، کنترل دوباره قفل های خانه یا محل کار، لوازم منزل یا کلیدهای برق و مرتب کردن یا به ترتیب قرار دادن اشیا از دیگر رفتارهای اجباری است.

هدف از این الگوهای رفتاری تکراری رسیدن به حس کنترل، کمک به ایجاد احساس امنیت در فرد و خنثی کردن اضطراب ناشی از وسواس است.

نشانه های اختلال وسواس اجباری می تواند از ملایم تا شدید متغیر باشد. این قبیل بیماران در عین حال که می دانند رفتارهایشان غیر منطقی است، اما نمی توانند جلوی خودشان را بگیرند.

در ضمن از رفتارهای خود شرمسار بوده یا حتی نمی دانند که به یک اختلال رمان پذیر مبتلا شده اند. متاسفانه، این اختلال با اختلال دو قطبی یا بیش فعالی اشتباه گرفته می شود و در نتیجه تشخیص با مشکل مواجه شده، یا درمان آن زمان طولانی تری را می طلبد.

سابقه خانوادگی
اولین عامل خطرساز اختلال وسواسی اجباری، سابقه خانوادگی است. به گفته پزشکان، ژنتیک یکی از عناصر اصلی در ابتلا به این بیماری است. به نظر می رسد این بیماری مردان و زنان را به یک میزان مبتلا می کند، اما همان طور که پیش تر نیز گفته شد ابتلای به آن در پسرها زودتر مشاهده می شود.

ولی این بیماری دیرتر در دخترها بروز می کند، حتی می توان گفت تا اوایل بزرگسالی طول می کشد. از سوی دیگر میزان ابتلای افراد مجرد به این اختلال بیشتر از افراد متاهل است.

درمان
درمان اختلال وسواسی جبری ترکیبی از دو نوع شیوه درمانی است. یکی دارو درمانی، که نوعا شامل استفاده از داروهای مهار کننده باز جذب سروتونین (SSRI) و داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای است.

این مساله از آن رو است که عامل اصلی رفتارهای وسواسی یک میانجی شیمیایی به نام «سروتونین» بوده و بیشتر درمان های وسواس مبتنی بر «مهار باز جذب سروتونین» است.

و روش دیگر مشاوره است که تحت عنوان روان درمانی شناختی رفتار در میان روان پزشکان رواج دارد.

یکی از مهم ترین کارهایی که در شناخت درمانی انجام می شود فرایند رویارویی (exposure) است. رویارویی عبارت است از قراردادن مداوم بیمار در معرض محرک هایی که موجبات ترس و وحشت او را فراهم می کنند.

به مرور زمان، این فرایند به بیمار کمک می کند تا اضطراب مربوط به ترس از آلودگی و از این قبیل از بین برود.

جلوگیری از پاسخ (prevention response) نیز یک عنصر مهم در درمان این اختلال بوده و عبارت است از آموزش دادن به بیمار در بی توجهی کردن نسبت به قرار گرفتن در معرض تشریفات اجبار گونه ای نظیر شستن مکرر دست ها یا گردگیری کردن سطوح.

راهکارهایی سودمند برای مبتلایان به وسواس